Dekontaminasyon NBC Silahlarına Karşı Korunma Sağlayan Malzemeler

DEKONTAMİNASYON (TEMİZLEME)

NBC silahları veya bunları içeren maddeler kullanıldığında çevreye son derece tehlikeli bulaşıklar yayabilirler. Bu maddeler canlılara, malzeme, araç-gereç ve araziye bina ve tesislere bulaşıp onları tehlikeli boyutta kirleterek (kontaminasyon) hastalık ve ölüme yol açar, eşya, bina ve arazilerin kullanılmasını engellerler. Bu durumda görevlilerin görevlerine devam etmesini sağlamak ve etkilenme tehlikesi olanlar ile etkilenenleri tehlikeden uzaklaştırmak için kirlenmenin temizlenmesi gerekir. Bu işleme (Dekontaminasyon) denir. Eldeki malzemelere göre:

1- FİZİKİ (Ajanı ortamdan uzaklaştırmak),

2- KİMYASAL (Ajanın yapısını bozup tehlikesiz hale getirmek) olarak 2 yöntemle olasıdır.

Dekontaminasyon işlemi, eğitimli ve tam donanımlı personel tarafından gerçekleştirilir. Temizleme yapılırken mutlaka genel prensipleri uygulamak gerekir.

GENEL PRENSİPLER:

1- Temizleme işlemi bilinçli ve tam koruyucu malzeme kullanarak yapılmalı (Koruyucu elbise, maske, bot, eldiven).

2- Çabuk temizleme yapılmalı,

3- Sadece gerekli olan temizlenmeli,

4- Kirlenmeyi yaymadan temizlik yapılmalı. Temizlenecek malzeme, araç, gereç temizlik gölgesinde temizlenmeli,

5- Öncelik sırasına göre temizlemeli. Buna göre öncelik daima cilt temizliği olmalıdır. Sonrasında en gerekli olan sırasıyla temizlenmelidir.

Bu prensipler çerçevesinde Dekontaminasyon (temizleme) işlemi 3 seviyede gerçekleştirilir.

1- Kişisel Temizlik: Gerek kendisini, gerekse donanım kirlendiğinde yapılır.

2- Kısmi (Bölgesel) Temizlik: Kirlenen bölgede görevin sürdürülmesine izin verecek kadar kirliliğin giderilmesi.

3- Bütün veya Genel Temizlik: Kirlenmenin herkes için koruyucu donanım kullanmadan göreve devam etmesini temin edecek seviyede temizlenmesidir.

Her seviyede Dekontaminasyon (Temizlik) yaparken uyulması gereken kurallar:

1- Sakin olun,

2- Sağlık personeli, polis ve itfaiyeyi haberdar edin,

3- Bölgedeki hava durumu ve rüzgar yönünü belirleyin,

4- Kirli bölgeye girerken rüzgar üzerinde kalın veya rüzgarı arkanıza alın,

5- Olay bölgesine veya kirli bölgeye yaklaşırken kişisel korunma malzemelerinizi kuşanın (Koruyucu elbise, maske, bot, eldiven),

6- Tanımlama ekibince ajan tanımlanana dek güvenli bölgede kalın. (Koruyucu teçhizat ile 25 metre, teçhizatsız ise 90 metre uzakta, rüzgar üstünde, tepe üzerinde, görünen bulut veya sis varsa geçinceye kadar bekleyin)

7- Belirleyici metotlarla ajanı belirleyin. Eğer ajan biyolojik ise özel önlem gerektirir ve temastan kaçınmak gerekir. Bu taktirde ajanı belirlemeye çalışmayın. Bunu ancak uygun sağlık ekibi yapmalıdır. Biyolojik ajanların etkileri günler sonra ortaya çıkar.

8- Bölgeyi güvenlik altına alın,

9- Güvenli giriş yolu ve konuşlanılacak yeri belirleyin,

10- Etkilenenlerin durumu ve sayısını tespit edin,

11- Yaralanmaların tipini (görünen belirtiler) tespit edin,

12- Yaralılarla konuşun (İlkyardım kurallarını hatırla),

13- Yaralıları ayırın ve nakletmeden önce yaralılar ve sağlık personelinin dekontaminasyonunu gerçekleştirin. Temiz koridor yaratıp geçişleri buradan yapın.

14- Bu durumları rapor için kayıt altına alın.

DEKONTAMİNASYON MADDELERİ:

Dekontaminasyon (Temizlik) eğitimli personel ve ektili maddeler ve malzemeyle gerçekleştirilir. Bilinen Dekontaminasyon maddeleri özellikleri ile ne tür kirliliğe karşı nasıl kullanıldıkları şöyle özetlenebilir.

A) Standart Temizlik Maddeleri.

1- STB

2- DS2

3- Sabun ve Deterjanlar

B) Özel Temizlik Maddeleri:

1) Kalsiyum Hipoklorit (Kireç kaymağı suyu veya çamaşır suyu. Biyolojik-Kimyasal)

2) Propanone (Aseton Kimyasal)

3) Etilenglikol (Antifiriz Kimyasal)

4) Sodyumkarbonat: (Çamaşır sodası Kimyasal)

5) Okside edici temizleme maddeleri (Nükleer)

a) Potasyum permanganat

b) Potasyum ve sodyum dikronat

c) Nitrik asit

6) İyot tabletleri (Biyolojik)

7) Etilenoksit (Biyolojik)

8) Solvent (Kimyasal)

C) Tabii Temizlik Maddeleri:

1) Su, Su Buhar

2) Emici Maddeler (Toprak, talaş, kül, üstübü)

3) Hava

A) Standart Temizlik Maddeleri.

1- STB: (Süper Tropikal Bleach) “Sıcak iklim kireç kaymağı” da denir. Klorlu kireç ve kalsiyum oksidin bir toz halindeki beyaz karışımıdır. DS2 ile teması halinde ısı ve alev meydana gelir. Levizit, İperit ve sinir gazlarını daha zararsız bileşiklere dönüştürür. Biyolojik harp maddelerine karşı da etkilidir. Kimyasal kirlenmeler için iki türlü karışım hazırlanır.

a) Kuru Karışım: 2 ölçek STB, 3 ölçek toprak veya kum ile hazırlanır.

b) Bulamaç Karışım: %40 STB, %60 su ile karıştırılarak hazırlanır. Kirlenmeye maruz kalmış yüzeylere sürüldükten sonra en az 30 dakika bu yüzeyde kalması sağlanır ve bu müddetin sonunda temiz su ile yıkanır. Daha ziyade arazi ve binaların temizlenmesinde kullanılır. Demir aksamının temizlenmesinde kullanılmaz. Çürütücü ve paslandırıcı etkisi vardır.

2- DS2 : %70 Dietilene Triyatin, %28 Mono Metil eter, %2 Sodyum Hidroksitten oluşan zehirli bir kimyevi maddedir. Kimyasal harp maddelerinin temizlenmesinde kullanılır. Etkili bir temizleme maddesidir. Mu madde kirlenmeye maruz olan yüzeylere sürülüp 30 dakika beklenmeli ve müddet sonunda yüzey temiz su ile yıkanmalıdır. Cilt temizliğinde kullanılmaz. Teması halinde cilt bol su ile yıkanmalıdır. Buharını solumaktan kaçınmalıdır. STB ve çamaşır suları ile temas ettirilirse yanmaya başlar. Düşük tutuşma noktası nedeniyle 75 oC üzerinde ısınmış bir yüzeye püskürtülmemelidir. Personel ve maske temizliğinde kullanılmaz.

3- Sabun ve Deterjanlar: Karışım; 3,7 litre suya 453 gram sabun ve deterjan karıştırılarak hazırlanır ve sıcak su soğuk suya nazaran daha tesirlidir. Kimyasal kirlenmeye maruz kalmış yüzeyler ovalanarak sıcak sabunlu su ve deterjanlı solüsyonla temizlenir. Ufak parçalar ise solüsyona batırılarak temizlenir. Su ile durulanır.

B) Özel Temizlik Maddeleri:

1- Kalsiyum Hipoklorit (Kireç kaymağı suyu veya çamaşır suyu): %5 veya %10 ‘luk solüsyon elde edilerek kullanılır. Bakteri sporları dahil olmak üzere tüm kimyasal harp maddelerine karşı etkili bir temizleme maddesidir. Hardal gazı ve Levizt’e karşı 5 dakikada ettiki olur nokta. Kuru karışım ve bulamaç olarak kullanılır. Demir aksam için kullanılması tavsiye edilmez. Saf kalsiyum hipokrolit VX, HD veya DS2 ile temas ettiğinde ateş alır. Zehirli gaz çıkardığında elbiseleri tahrip eder ve deriyi yakar. Temizleyici madde ile temas eden deri veya elbise bol su ile yıkanmalıdır.

2- Propanone (Aseton): Günlük yaşamda oje çıkartan madde ve yağlı boya tineri olarak kullanılan aseton çok soğuk bölgelerde iyi bir temizleme maddesidir. Hızlı buharlaşır. Fırçalamak suretiyle temizlik etkisi artırılabilir. Son derece yanıcıdır. Kimyasal harp maddelerini nötralize etmez. Sıvı ve çözülebilen kimyasal maddeler için etkilidir.

3- Etilenglikol (Antifiriz): Kirlenmeyi fiziksel olarak yok eder. %50 oranda solüsyonla birlikte %50 oranında su karıştırılır. Kimyasal kirlenmeyi tesirsiz hale getiremez. Kirlenmeye maruz kalmış yüzeyler temizleme maddesiyle fırçalanarak temizlenmeli ve sonra durulanmalıdır.

4- Sodyumkarbonat: Kirlenmeyi temizlemek için kullanılacak solüsyon %10’luk olarak hazırlanmalıdır. Bunun için 45 litre suya 4,5 kilogram soda ilave edilerek hazırlanır. Kimyasal harp maddelerine karşı çok çabuk tesirli bir temizleme maddesidir. Demir aksamda kullanılır. Sıcak solüsyon daha etkilidir.

5- Okside edici temizleme maddeleri (Nükleer):

a) Potasyum permanganat

b) Potasyum ve sodyum dikronat

c) Nitrik asit

Eriyik halinde hazırlanır. Kirli maddeler üzerine eriyik sürülerek deterjanlı su ile ve arkasından temiz su ile durulanır. Paslandırıcıdır.

6- İyot tabletleri (Biyolojik): Kirli kullanma ve içme sularının temizlenmesinde kullanılır. 1 Litre suya 1-2 tablet suretiyle temizleme sağlanır. Bir müddet bekletildikten sonra su kullanılır.

7- Etilenoksit (Biyolojik): Bakteriler dahil tüm mikro organizmalara karşı etkilidir. Yanıcı bir maddedir. Yüzeylere tatbik edilerek 6 saat beklenir. 25 oC ın altındaki uygulamalarda bekleme süresi uzatılır.

8- Solvent (Kimyasal): Yağ sökücü özelliği sebebi ile kimyasal silahların yapısını bozar.

C) Tabii Temizlik Maddeleri:

1- Su: Sıcak su soğuk suya nazaran daha etkilidir. Su bazı kimyasal harp maddelerin moleküllerini ayırarak hidrolize eder. Su gözenekli ve yağlı yüzeylere pek etkili olmaz. Fiziksel temizlikte başarılıdır. Kimyasal temizlemede istenen etkiyi sağlayamaz.

2- Buhar: Buharın kirli yüzeyler üzerinde fırçalayarak kullanımı sadece buhar kullanımından daha etkilidir. Kirlenmenin fiziksel olarak kaldırılmasında etkilidir. Ancak tesirsiz hale getirilemez.

3- Emici Maddeler (Toprak, talaş, kül, üstübü): Yüzeylerdeki kalın kirlenme tabakasının fiziksel kaldırılmasında kullanılır. Kirlenme, yüzeyden emici maddeye geçince kirlenir. Emici, kirli artık işlemi görmelidir.

KİŞİSEL DEKONTAMİNASYON:

Eğer uygun koruyucu donanımınız yoksa temizliğe hemen başlamalısınız.

Uygulama:

1- Kirli bölgeden çıkın,

2- Eğer kirlenme deri üzerinde ise;

– Bıçak, tahta veya kitap kenarı ile ajanı deriden sıyırın,

– Emici maddeler kullanarak ajanı emdirin,

3- Ajan deriden çıktıktan sonra giysileri çıkarın,

– M 258 Al temizlik kiti varsa onunla yoksa kimyasal temizleyici kullanarak usulüne uygun dekontaminasyon yapın,

– Eğer varsa su püskürtün,

– Emici her ne varsa uygulayın.

4- Temiz giysi giyin,

5- Güvenli bölgeye geçmek için ilgiliye rapor verin.

Cilt Temizliği:

Cilt temizliği kişinin kendi kendine veya arkadaşına, başkasına uygulayacağı temizliktir. Kurtarma ve yaşatma adım adım o yerin temizlenmesi ve cihazlarına bağlıdır. Yürüyebilen yaralılar ile diğerleri eğer olanak varsa cinsiyetine göre ayrılmalıdır. Eğer olanak yoksa dekontaminasyon çalışmaları standartlarına uygun olarak yapılmalıdır.

Buna göre;

1- Büyük kirlenme varsa elbiseyi çıkarın,

2- Çıkarma işlemi baştan yapılmak zorunda ise mutlaka keserek çıkartın. (Giysiler her durumda vücuttan uzağa doğru ve kirlilik içeride kalacak şekilde sıyrılarak çıkarılmalı)

3- Sonra elleri sabunlu su ile yıkayın,

4- Başkaca takılar ve cihazlar varsa (işitme cihazı, gözlük, mücevherat, saat, peruk vb.) onları da çıkarın,

5- Lens veya gözlüğü çıkartıp gözü bol su ile yıkayın,

6- Yüzü ve saçı sabunlu ılık su ile yıkayın,

7- Boğaz altındaki lekelerden başlayarak vücudun diğer bölgelerine dekontaminasyona başlayın. Bu sırada kullanılan malzemeyi deriye bastırmadan uygulayın. %0,5’lik Hipokloritli eriyikle, yoksa ılık sabunlu suyla yıkayın, ılık suyla durulayın. Yıkamaya mutlaka baştan ve ellerden başlayın ve diğer bölgelerle devam edin.

8- Kirlenmemiş giysi giydirin veya battaniye örtün,

9- Derhal sağlık kuruluşuna nakledin,

Dekontaminasyon sırasında kişi eğer kendinde değilse, bayılmış yada ciddi olarak yaralanmış ise çok dikkatli olmalıyız. Bu taktirde onların giysi dekontaminasyonuda gerekebilir. Yine cilt dekontaminasyonu gibidir. Fakat daha fazla personel ve malzeme gereklidir. Çıkarılan giysiler ve eşyalar plastik torbalara ayrı ayrı konmalı ve saklanmalıdır. Daha sonra dekontaminasyon yapılır. Başarılı bir dekontaminasyondan sonra yaralının alnına işaret konulması gerekir. İşlem bitince

– Yapılan dekontaminasyonun açıklamasının,

– Dekontaminasyon süresinin,

– Dekontaminasyon ile birlikte herhangi bir tıbbı uygulama yapılıp yapılmadığının ve uygun görülen diğer bilgilerin yer aldığı bilgi kartı tanzim edilir. bu kartın bir kopyası da dekontaminasyon merkezinde saklanır.

Dekontaminasyondan sonra yaralı monitörle veya diğer metotlarla yeniden kontrol edilmelidir. Doğrulandıktan sonra hastaneye sevk edilmek üzere yaralı toplama noktasına gönderilir.

Dekontaminasyonu yapanlar kendi giysi ve diğer malzemelerini uygun metotla (%5’lik hipokloritli eriyikle) temizlemelidir.

ARAÇ-GEREÇ VE MALZEMENİN DEKONTAMİNASYONU:

Araç gereç ve malzemeler;

1- Havalandırma,

2- Su ile yıkama,

3- Ovma,

Yöntemleri uygulanarak temizlenir.

1- Havalandırma: Eğer kirlenme hafif veya buhar yoluyla olmuşsa birkaç gün rüzgara tutma, güneşte bırakma veya havalandırma ile temizlenebilir.

2- Su ile Yıkama: Geçirmez maddelerden yapılmış araç-gereç ve malzemeler bir saat suda kaynatılarak dekontamine edilebilir. Suya sabun eklenmesi etkiyi hızlandırabilir. Kaynamadan sonra durulayıp kurulayın ve havalandırın.

Araçlar servislerde usulüne uygun şekilde temizlenir.

Deriden yapılmış giysi ve araçlar sıvı ajanları çabuk emdiği için çabuk dekontamine edilmelidir. Bu gibi eşyalar 50-55 oC de 4-6 saat kaynatmalı sonra hava akımında kurutulmalıdır.

3- Ovma: Personel tarafından giyilen giysiler kirlenmeyi takiben hemen sonra ovarak temizlenebilir. Birkaç dakika sonra suyla ovarak yıkanır. Bu işlem giysiler hasta üzerindeyken de yapılabilir. (mecbur kalınca)

ÇEVRE VE ARAZİ TEMİZLİĞİ:

Çevre, yani yapılar, caddeler ve bitki örtüsü ile arazi temizliği bir hayli zordur. Çünkü NBC maddeleri çevre elemanları ve arazinin girintili yüzeylerince tutulur ve uzun süre etkisini devam ettirir. Dekontaminasyon için çok miktarda temizlik maddesine gerek duyulur. Bu nedenle havalandırma, yıkama, örtme, kazıma ve yakma gibi yöntemler uygulanabilir.

Havalandırma: En kolay ve ucuz yöntemdir. Fakat uzun sürelidir. Radyoaktif kirlenmeyi gidermez. Güneş ışığı ve havalandırma kimyasal ve biyolojik kirlenmede etkili olur. İş gücü gerektirmez çok güvenli de değildir.

Yıkama: Tüm kirlenmelere karşı etkili yöntemdir. Sıcak su ve sabun temizliğin etkisini artırır. Atıkların bir yere biriktirilip gömülmesi gerekir. Fırçalama işlemi ile birlikte uygulanması tavsiye edilir. Bu yöntemde standart temizlik maddeleri kullanılabilir.

Örtme: Su ve hava geçirmeyen malzeme ve toprak kullanılabilir. Örtme yöntemi tehlikeyi bir süre ertelemektir. Bu nedenle güvenli bir yöntem değildir. Geçici güvenlik sağlar.

Kazıma: Hizmetin gerektirdiği alanı açmak amacıyla kısmi temizlik olarak uygulanır. 5-10 cm. kadar derinlikte kazımak suretiyle kirlenmeden kurtulmak mümkün olabilir. Tam güvenli değildir.

Yakma: Yakmak suretiyle arazi ve bitki örtüsünün ve eşyaların tuttuğu kimyasal biyolojik kirlikten kurtulmak mümkündür. Ama radyoaktivite bundan etkilenmez, dumanla birlikte ikinci bir serpinti oluşturur. Aynı zamanda bu yöntem risk taşımaktadır. Özellikle buharlaşan kimyasal kirlilik çevreye ve uzaklara taşınabilir.

YARALIYI TIBBİ MERKEZE TAŞIMA:

Yaralıları tıbbı merkeze taşımadan önce iyice dekontaminasyon yapılmalıdır. Eğer dokantamine edilmemişse ambulans ve personeli için tehlike olabilir. Bu çeşit bir taşıma mecburiyeti olursa personel koruyucu donanımla donatılmalıdır. Taşıma işlemi bitince ambulans ve malzemeleri temizlenmelidir. Ayrıca kirli hasta kesinlikle geçirgen olmayan örtüye sarılmalıdır. Aksi halde ajanın buharlaşıp giysi içine emdirilmesine ve buharın yaralının yüzünde dolaşıp daha çok zarar vermesine sebep olur.

KİRLENMİŞ GİYSİ, ARAÇ-GEREÇLERİN TOPLANMASI:

Bu bölge rüzgar altı ve Dekontaminasyon bölgesine belli bir mesafede toprağa gömülmek üzere geçirmez kap veya torbalara konulmalıdır. Bu yer planda belirtilmelidir.

DEKONTAMİNASYONU DOĞRULAMA:

Temizlenen kişi, araç-gereç ve malzemelerde yine de risk olabilir. Bunu doğrulamak gerekir. Zaman yeterliyse CAM Cihazı ile şunlar yapılır;

1- Kişisel araç-gereçlerin parçaları temiz plastik çantalara konur.

2- Boş bir binada güneşe veya sıcak havaya 30 dakika ısınmaya bırakılır.

3- Daha sonra çanta ağzından CAM Cihazı ile geri kalan bir kirlilik olup olmadığı kontrol edilir.

4- Eğer hala bir kirlilik varsa tekrar özenle dekontaminasyon yapılır ve kontrol edilir, ya da yakılır.
TEMİZLİK KİTLERİ

M 258 A1 Kişisel Temizleme Kiti:

Sıvı kimyasal savaş maddeleri ile kirlenmeye maruz kalan derinin temizlenmesinde kullanılır. Ayrıca koruyucu maskenin, plastik eldivenlerin, optik ve elektronik alet gibi hassas teçhizatların temizlenmesinde kullanılır.

Temizleyici solüsyonun asit ve yakıcı etkisi vardır. Bu yüzden gözlerden, yaralardan ve ağızdan uzak tutmak gerekir.

Kişisel Temizleme Kiti İçeriği:

1) 1 nolu poşet (3 Adet) (G Tipi sinir gazı için cildi yakıcı etkisi vardır hemen arkasından 2 nolu poşet kullanılır. )

2) 2 nolu poşette kağıt mendile benzeyen temizleme tapon ve taponun içinde 3 adet ampul bulunmaktadır. Bu ampuller tampon sıkılarak kırılır ve içindeki sıvılar tampona bulaşması sağlanır. VX tipi kalıcı sinir gazı ve yakıcı gaz içindir. Malzeme temizliğinde tatbik edilir. Deri için yakıcı etkisi yoktur. Bir nolu temizleme tamponunun içerdiği yakıcı bileşiklerin bazılarını nötralize edebilir.

Cilt temizliğinde önce 1 nolu tampon sonra 2 nolu tampon kullanılır. Koruyucu maske, eldiven ve optik malzemelerin temizliğinde ise önce 2 nolu tampon sonra 1 nolu tampon kullanılır.

Temizleme Seti:

Bu temizleme seti içinde şu malzemeler bulunur.

a) Fuller Toprağı veya T-1 Temizleme tozu:

Plastik şişe içinde bulunan fuller toprağı sinir gazı ve yakıcı gazların deri üzerindeki bulaşmalarını temizlemede kullanılır. Fuller toprağının iki özelliği vardır. Birincisi emici olduğu için sıvı haldeki gazın emilmesini ve temizlenmesini sağlar. İkincisi, kurutucu olduğundan derinin kurumasına ve dolayısıyla geçirgenliğinin azalmasına neden olur.

Kullanımı:

– Plastik şişelerin kapağı açılır,

– Sıvı gazının üzerine dökülür,

– Bir dakika beklenir,

– Sonra silkelenerek temizlenir,

– Sabunlu veya deterjanlı mendille temizlendikten sonra dökülür ve bırakılır,

– Bu gaz yakıcı gaz ise ikinci fuller toprağı dökülmez, koruyucu krem sürülür.

Dikkat: Fuller toprağı doğrudan göze, ağza ve buruna kullanılmaz.

T-1 Temizleme Tozu: Mikro kanalcıklardan oluşmuş fiberimsi demetler halindedir. Bu kanalların iç yüzey alanları 400-500 m2/gr. Dolayındadır. Bu tozun yapısal gözeneklerini oluşturur. Üstün bir kılcal emiş gücüne sahiptir. Bu kabiliyeti sayesinde son derece etkin emiş yaparak yüzeyde bulunan sıvı kimyasal maddeyi emerek hapseder. Cilt, alet, teçhizat ve taşıtlar ile giysi ve diğer donanımlar için kullanılır. Basınçla püskürtülerek tatbik edildiğinde daha iyi sonuçlar alınır. 1 m2’lik yüzey için 500 gr toz yeterlidir. Tatbikten sonra birkaç dakika bekletilerek emmesi sağlanır. Daha sonra yüzey su ile yıkanarak temizlenir. T-1 emerek aldığı zararlı maddeyi tekrar yüzeye bırakmaz. Hatta 200-250 oC da bile geri çıkmaz. Sodyum hidroksit ile karıştırılarak ta tatbik edilebilir.

b) Koruyucu Krem (Silverdin):

Kullanımı:

Deriye yakıcı gaz sıvısı bulaştığında tüp şeklinde olan silverdin krem yakıcı gazların etkilerini azaltmak ve yok etmek amacıyla kullanılır.

– Sıvı gaz damlacıklarını fuller toprağı dökülür bir dakika beklenir.

– Fuller toprağı silkelenerek temizlenir.

– Set içindeki sabunlu mendille temizlenir.

– Üzerine silverdin krem sürülür ve tekrar mendille temizlenir ve tekrar sürülerek doktora götürülür.

c) Temizleme Mendilleri

Özel sıvı emdirilmiş bu mendiller tıpkı kolonya emdirilmiş mendiller gibi temizleme için kullanılır.

d) Bant

Hazır yara bantlarına benzer bu bantlar gazdan etkilenen deri yüzeyi üzerine gaz temizlendikten sonra yapıştırılır.

e) Su-Sabun

Deriye bulaşmış sıvı gazları ile personelin su ile kendini temizlemesi için kullanılır.

f) Gaz Dedektör Kağıdı

Bu kağıt gazla kirlendiği sanılan yüzeylere sürülür. Eğer kağıdın üzerinde portakal renginden açık sarı rengine doğru renk değişimi olursa kağıdın sürüldüğü yüzeyde “G” sinir gazı, renk değişimi kırmızı olursa yakıcı gaz, renk değişimi koyu yeşilden açık yeşile doğru olursa “V” sinir gazı mevcut demektir.

NBC MADDELERİNE KARŞI KORUNMA SAĞLAYAN MALZEMELER

NBC maddelerine karşı Korunma Sağlayan Malzemeler 5 ana grupta incelenmektedir. Bunları sırasıyla inceleyelim.

1- Koruyucu Maske:

Koruyucu maske NBC maddelerine karşı yüzü, gözleri ve solunum yollarını koruyan ve bu maddelerle kirlenmiş havayı temiz olarak sonum yollarına sevk edebilen donatımdır.

a) Koruyucu Maskenin Parçaları: Her koruyucu maske üç parçadan ibarettir.

1- Başlık

Başlık Gövdesi: Kalıplanmış kauçuk veya tabakalı kumaştan yapılmıştır.

Gözlük Camları: Triplex camlıdır. Kırılmaz fakat çatlar.

Deflektör: Buğulanmayı önleyen parçadır. Yeni tip maskelerde yoktur.

Çıkış Valfı:Solunan havanın tahliyesini mümkün kılar. Çek-valf görevi yapar gibidir.

Giriş Subabı: Solunan havanın girişini mümkün kılar. Çek-valf görevi yapar gibidir.

Baş Yastığı: Başlık kayışlarının birleştiği yerlerdir.

Başlık Kayışları: (Baş bağları) Maskenin yüze uygulanmasına olanak veriri.

Ense Kayışı: Maskenin yüze uydurulup sabitlenmesine yardımcı olur.

Ayar Tokaları: Başlık kayışlarının ayarlanmasına olanak veren parçalardır.

2- Süzgeç

Üç parçadan oluşur.

a) Hava girişi bulunan metalik bir gövde.

b) Katı ve sıvı zerreciklerin tutulması için mekanik bir süzgeç.

c) Zehirli gazı tutan aktif karbon içeren kısımdır.

Havadaki oksijen oranı %16 nın altına düştüğünde süzgeçler koruma görevini yerine getirmez. Süzgeçlerin her türlü gazı süzdüğü düşünülmemelidir. Harp gazlarına karşı korunma sağlayan maske süzgeçleri karbondioksit ve amonyağa karşı korunma sağlamaz.

3- Taşıma torbası

Maske başlığının harici tesirlerden korur. Uygun bir biçimde taşınmasını sağlar. Maske torbasında şunlar bulunur.

– Maskeleri yağmur ve dona karşı koruyan torba ve örtüler. (Püskürtmek suretiyle atılan gazlara karşı personeli korumada kullanılır.

– Tıbbi malzemeler (Pridostiğmin tablet, Atropin otomatik Enj. 3 Adet, Amil nitrat ampul 8 Adet, temizlik kiti, yedek süzgeç)

a) Koruyucu Maskenin Yüze Uydurulması: Maske kullanılmadan önce yapılır. Maske yüze uydurularak ayarlanıp, torbasına yerleştirilir ve gerektiğinde 9 saniyede yüze takılmalı. Yüze takıldığında içinde kalan hava şiddetle üflenerek çıkış sibobu yoluyla dışarı atılmalıdır.

Maskenin yüze uygulanması için şu işlemler yapılmalıdır.

a- Maskenin başlık kayışlarını sonuna kadar gevşetin, ense kayışını tek taraflı çözün.

b- Başlık gövdesini önce çenenize oturtarak yüzünüze yerleştirin.

c- Tek elle çenenizden maskeyi tutarken, diğer elinizle maskenin tepe başlık kayışlarını sıkılayın. Sıkılama işlemi baş yastığı tarafının arka tepesine gelene kadar yapılacaktır. Baş yastığı kafanın arka tepesinde olmalıdır.

d- Maskenin tepe yan kayışlarını maske yüzünüze oturana kadar iki taraflı sıkılayın.

e- Maskenin alt yan kayışlarını maske yüzünüze oturana kadar sıkılayın.

f- Maskenin giriş subabını (ya da süzgeç takılı ise süzgeç hava giriş deliği) elinizle bastırarak kapayın. Şiddetle nefes alın, maske içindeki havayı emdiğiniz için maske yüzünüze yapışır, nefesinizi mümkün olduğu kadar tutun. Bu süre içinde yüzünüze yapışan maske yüzünüzden kurtulmazsa maskenizin yüzünüze uydurulma işlemi mükemmelen tamamlanmıştır.

g- Koruyucu maskenizi çenenizden kaldırıp sıyırarak yüzünüzden çıkarın.

Unutmayın, maske önce çeneye oturtularak geriye doğru kayışlar esnetilerek yüze takılır. Yüzden çıkartılırken çeneden kaldırılarak geriye doğru sıyrılır.

b) Koruyucu Maskelerin Muhafaza ve Bakımı:

1- Maskeler kuru ve temiz yerde muhafaza edilmeli, fare ve toza karşı önlem alınmalıdır.

2- Süzgeçler daima kuru tutulmalıdır.

3- Tabii olmayan katlanma ve çizgilerden kaçınılmalıdır.

4- Ambalajlardan çıkarılmış maskeleri depolarken 3-4 sıralı yığmalar yapılmamalıdır.

5- Maskeler minder yada yastık niyetine kullanılmamalıdır.

c) Koruyucu Maskelerin Temizlenmesi:

1- Toplum bakım ve temizlik dışında herkes kendi maskesini temizler.

2- Kauçuk kısımlar sıcak sabunlu su ile temizlendikten sonra temiz su ile durulanmalıdır.

3- Maske başlıkları geniş çapta zehirli maddelerle kirlenmiş ise 4-8 saat kaynar suda bırakılmalıdır.

4- Maske biyolojik maddeler ile bulamış ise 30 dakika suda kaynatmak yeterlidir.

5- Radyolojik maddelerle bulaşan maskeler sıcak sabunlu suyla yıkanarak temizlenir.

NOT: Maske yıkanırken süzgeç çıkarılmalı veya su kaçmayacak şekilde yukarıda tutulmalıdır.

2- Koruyucu Elbise:

Katı, sıvı, gaz veya aeresol halindeki kimyasal savaş maddelerinin etkilerine karşı vücudu korumak amacıyla özel olarak hazırlanmış elbiselerdir.

Koruyucu elbiseler tulum şeklinde veya parçalı olabilirler. Astar, iç ve dış kumaştan yapılmıştır. Dış kumaş polyester karışımı normal kumaştır. İç kumaş ise aktif karbon kömürle preslenerek dokunmuş kumaş olup savaş gazlarını zararsız hale getirir. Astar ise karbonlu kumaşın iç çamaşırın yada iç giysilerin kirlenmesini engeller. Koruyucu elbise , koruyucu maske, eldiven ve bot ile kullanılarak tam koruma sağlanmış olur.

Koruyucu elbise NATO standartlarına göre yoğun bir gaz ortamında 6 saat korunma sağlar. Bu sürede korunmayı sağlayabilmek için de eldiven ve botların kauçuktan veya plastiksen yapılmış olması lazımdır.

İplikleri aktif karbon parçaları ile birlikte dokunan elbiseler çok daha güvenli ve dayanıklıdır. Uzun süre koruma sağlayabilirler. Birçok kere yıkanabilirler.

Koruyucu elbise kapşonlu tulum şeklinde veya parçalı olduğundan giyilmesi kolaydır. Elbise giyildikten sonra eldiven ile bot giyilecek ve maske takılacaktır. Elbisenin açıkla kalan yerlerinin olmamasına dikkat edilmelidir.

Koruyucu elbiseler birkaç şekilde imal edilebilirler. Halihazırda Askeri ve Sivil Savunma amaçlı kullanılanlar;

EMPERMEABLE ELBİSE: Özel kauçuktan yapılmış elbiseler olup, su ve hava geçirmez tiptedir. Bu nedenle uzun süre giyilmeleri olanaklı değildir. Bu elbiseler vücudu harp gazlarının etkisinden korurlar.. Temizlenmeleri koruyucu maskenin kauçuk kısımları gibidir.

PERMEABLE ELBİSE: Sahra elbiselerinin emprenye edilmesiyle elde edilir. Emprenye işlemi sahra elbiselerinin kimyevi maddelere batırılarak harp gazlarını süzer hale getirilmesidir. Bu elbiseler bir süre sonra, özellikle güneşin etkisiyle harp gazlarını süzme yeteneklerini kaybederler. Tekrar emprenye edilmeleri gerekir.

Bu iki madde bulunmadığında kauçuk örtü, muşamba ya da naylon örtü korunma sağlar.

Kullanılmayacak elbiselerin vakumlu ambalajları kesinlikle açılmayacak delinmemesine özen gösterilecektir. Kirlenmiş elbiseler buhar veya sıcak hava püskürtülmesi ile temizlenebilir.

3- Koruyucu Bot ve Ayakkabılar:

Özel kauçuktan yapılma botlar ya da deri malzeme için koruyucu yağ ile sıvanmış normal bot ve ayakkabılardır.

4- Koruyucu Eldiven:

Özel kauçuktan yapılmıştır. Çeşitli kalınlıkta ve ölçüde olabilir. İçine penye eldiven takılmalıdır.

5- Diğer Malzemeler:

a) Deri malzeme için koruyucu yağ: Deri malzeme bu yağla sıvanarak harp gazlarına karşı etkili koruma sağlayabilir.

b) Kimyasal Madde Dedektör kağıt ve Kalemleri: Kimyasal madde dedektör kağıtları harp gazı bulaştığında renk değiştiren kağıtlardır. Kağıdın renk değiştirmesine göre fazın cinsi anlaşılır.

Dedektör kalemleri ise tebeşir yada muma benzerler kirli ortamda gaz bulaştığında renk değiştirirler. Her iki malzemenin de değişik amaçlı kullanılan değişik tipleri vardır.

c) Gaz İlkyardım Kiti: Harp gazı ile zehirlenmiş kişilere gazın hala var olduğu ortamda suni solunum yapmak amacıyla kullanılır.

KORUYUCU İLAÇLAR

Kimyasal savaş maddelerinin insan vücudunda meydana getireceği etkileri önleyen tıbbi malzemelerdir.

1- Pridostigmin tablet:

Sinir gazı saldırısının kesin bilinmesi halinde saldırıdan önce her 8 saatte 1 adet 30 mğ. alınır. Ön koruyuculuğu vardır.

2- Atropin:

Atropin, sinir gazlarına maruz kalan personelin kendi kendine veya ihtiyacı olan diğer personele uygulanır. Kullanımı bakımından üç çeşittir.

– Auto enjektör atropin,

– Sprey aeresol atropin,

– Atropin sülfat ampul.

AUTO-ENJEKTOR ATROPIN: Otomatik atropin enjektörü 2 miligram Atropin ve diyazepem (200 miligram) ihtiva eder. Dikkat edilecek nokta; atropin sadece sinir gazı zehirlenmelerinde antidot olarak kullanılır. Bu nedenle gaza maruz kaldıktan hemen sonra sinir gazlarının belirtileri görüldüğünde, oto enjektör naylon poşeti açılır. Oto enjektörün arkasındaki vidalı kapak çıkarılır. Avuç içine alınır, bacak veya kalça üzerine götürülür ve üzerinden bastırılır. 10 saniye tutulduğunda 2 mg’lık atropin ve diyazepem deri altına zerk edilmiş olur. Etkisi geçmezse.20-30 dakika arayla en fazla 3 adet yapılmalıdır. Daha fazlası mutlaka tıbbi kontrol altında olmalıdır.

SPREY AEROSOL ATROPİN: Ağızdan ve burundan uygulanması için imal edilen bu sprey, 100 sıkımlık olup, bir sıkışta yaklaşık olarak 1,65 mg atropin sulfat eriği verilir.

KULLANIMI: Sinir gazı belirtileri görüldüğünde sprey aerosol atropin kutusundan çıkarılır.Atropin şişesinin kapağı yukarı çekilerek çıkarılır. Sprey iğne koruyucu kapak çıkarılır. Ağızdan kullanılacak ise kutu içerisindeki ağızlık çıkarılır. Ağızlık kapağı açılır, ağızlı kapağı açılır, ağızlı şişe üzerindeki sprey iğne üzerine yerleştirilir, ağza getirilir, baş parmakla bastırılır ve çekilir. Bu hareketle solunum yoluna 1,65 mg atropin zerk edilmiş olur. Burundan uygulanacaksa, burunluk takılarak uygulanır.

Dikkat: atropin uygulanmasında, gaza maruz kaldığımızdan emin olmadıkça atropin iğnesini yapmayınız.

Atropin iğnesini kullandıktan sonra sinir ve kasları gevşetmek için 1 adet diazem tablet alınız (oto enjektör atropin uygulanmasında buna gerek yoktur)

ATROPİN SULFAT AMPUL: Kimyasal savaş maddelerinden olan sinir gazının tesirine maruz kalmış kişiye; 1 cc’lik ampulde bulunan 1 mg’lik “Atropin Sulfat” enjektöre çekilerek kol, bacak veya kalçadan deri altına zerk edilmelidir.

Hasta üzerine iliştirilecek etikette verilen ilaç miktarı ve saati yazılarak hasta derhal bir tedavi merkezine sevk edilmelidir.

Geniş bilgi için ilacın kutsu içindeki açıklamalara bakınız.

3- Amilnitrat veya Amilsülfat:

Kan zehirleyici gaza maruz kalanlar için kullanılır. Ampul kırılarak solunuma dahil edilir. 3-4 dakika ara ile 8 Adet verilir.)

4- Yanık Merhemi:

Temizleme seti malzemelerinde yer alır. Yakıcı gaza maruz kalınca usulüne uygun olarak tatbik edilir. (İzahı temizlik seti konusunda yapılmıştır.)