ORTA ASYA’NIN YENİ DeSTANLARI

HB Paksoy

ORTA ASYA ARAŞTIRMASI (Oxford) Cilt. 6, No. 1, 1987. Pp. 75-92. Bana bir şans ver asi hayallerim Babam anısına heykelini dikti Yıllar ve rüzgarlar güçsüzleşsin Mirası vicdanımdan silinmesin

Bana bir şans verin, asi hayallerim
Babama kutsal bir DASTAN verin
Yıllar ve rüzgarlar güçsüzleşsin Hatırasının
solmasına asla izin verilmesin
( Muhbir, Kasım 1982 [Taşkent] )

Destan süslü sözlü tarih ve Orta Asya Türk edebiyatının önemli bir parçasıdır. Destanlar geleneksel olarak etnik kimlik ve tarih depoları olmuştur ve bazıları kucakladıkları halklar için neredeyse eksiksiz değer sistemleri oluşturur. Birincil veya “ana” destanlar, belirli kurtuluş mücadelelerini anmak için oluşturulmuş destanlardır. [1] Çoğunlukla bir ozan tarafından dizilen [2] 50’den fazla ana destanı Doğu Altay’dan Batı Ural Dağları’na ve en güneyde Afganistan’daki Bend-e Türkistan’a kadar Orta Asyalılar tarafından okunmaktadır.

Destanların çoğu, farklı Türk halklarının Kalmuklar ve Çinliler gibi dış saldırganlara karşı mücadelelerini anmaktadır. Destanın ana figürü, halkını ister uzaktan ister kendi kabilesinin içinden düşmana karşı yönlendiren alp [3] ‘dür. Alp, sonuçta destekleyici bir oyuncu kadrosu tarafından paylaşılan birçok deneme ve sıkıntıya katlanıyor. Alp için bir sorun olmasına rağmen, zafere doğru kaçınılmaz ilerlemesini asla durduramayan bir veya daha fazla hain, problemlerini neredeyse her zaman ağırlaştırmaktadır. Başarısı bir oyuncak ya da cömert bir ziyafetle kutlanır. Hainler ve düşmanlarla uğraşılıyor, sık sık ihanetleri için hayatlarıyla para ödüyorlar, ancak daha çok vicdanları ve Tanrı ile bir tür uzlaşma arayışı içinde dünyayı dolaşmaya bırakılıyorlar.

Destanda aşk sıkça rastlanan bir konudur. Çoğu zaman sevilen biri düşman tarafından kaçırılır, ancak çok fazla arama, kavga ve fedakarlıktan sonra eşi tarafından kurtarılır. Düşmanlar ve hainler bazen aşıkların iyiliklerini zorla almaya çalışırlar, ancak bu kararlılığı caydırmaz veya alp ve destekçilerinin nihai zaferini tehdit etmez.

Destan karakteristik olarak tarihsel olaylara gönderme yapar; bir tarihsel hafızanın deposu, yaratıcılarının ve onların soyundan gelenlerin olaylarının ve geleneklerinin bir kaydıdır. Destan, Orta Asyalılarla seyahat eder ve yakın sahipleri gibi, sınırlardan rahatsız değildir. Bir dili, dini ve tarihi paylaşan tutarlı bir oymak [4] bağlayacak bir çerçeve sağlar. Destan, aşiretler, aşiretler konfederasyonu ve hatta daha büyük birimlerin kolektif gururudur. Hepsi bir arada bir tür doğum belgesi, milli marş ve vatandaşlık kanıtı olarak hizmet ediyor.

Birden fazla oymanın belirli bir destanla özdeşleşebilmesi gerçeğinin geniş kapsamlı sonuçları vardır. Bu bağlamda, Alpamış [5] destanlar arasında çok özel bir yere sahiptir, çünkü tüm büyük Türk kabile birimlerinin kendilerine ait dedikleri en az bir versiyonu vardır. Bu varyantlar – eğer böyle adlandırılırlarsa – sadece yer adlarında ve yerel ayrıntılarda küçük farklılıklar gösterir.

Destanlar, metinsel değişime karşı kıskançlıkla korunurlar. Küçük ayrıntıların bile değiştirilmesine izin verilmez. Sadece iki koşul altında revize edilirler: büyük bir yeni alp ortaya çıktığında ve zulme karşı kahramanca mücadelesi ve halklarının geleneksel yaşam tarzını ve geleneklerini korumak için kutlaması; ve var olan destanın mirasçıları dışarıdan birinin baskısıyla karşı karşıya kaldığında. Bununla birlikte, yeni destanların bölümleri neredeyse kesinlikle eski destanlardan ödünç alınacaktır. Bu intihal değildir: Yeni alp, dinleyicisine yeni alp’in cesaretini, örnek karakterini ve becerikliliğini güvence altına almayı amaçlayan selefleriyle karşılaştırılmaktadır. Yeni alp, eski destanlardan ödünç alarak, mevcut tarihsel-edebi geleneklerle ayrılmaz bir şekilde bağlantılıdır.

Destanların hem öğretici hem de duygusal olması amaçlanmıştır. Çocukları zihinsel olarak alp benzeri davranışları onurlandırmaya ve gerekirse alp benzeri sorumluluklar üstlenmeye hazırlarlar. Destan, kendi halkının yenilgisinden söz ederse, yapılan hataları örneklemeye ve çareler önermeye hizmet eder.

Destanların geleneksel kültürün bir pınarı olarak doğası, Sovyet yetkililerinin onlara büyük bir güvensizlikle bakmasına neden oldu. Örneğin, 1950’lerin başlarında, bazı durumlarda Sovyet Orta Asyalılar resmi baskıyı azaltmak için başarılı bir şekilde karşı saldırıya geçmesine rağmen, destanlara birçok çevreden saldırıldı. [6] O zamandan beri destanlar zaman zaman Rus merkezi ile Orta Asya toprakları arasındaki tartışmaların merkezinde yer aldı. Bu gerilim, ansiklopediler gibi merkezi ve bölgesel yayınlarda destanların farklı muamelesine yansıyabilir. Bol’shaia Sovetskaia entsiklopediia Destanlarının için sitesindeki giriş, örneğin, 240 kelime ile sınırlıdır ve ‘Pers epik türü’ olarak konu atıfta bulunarak, belirgin belirsiz [7] ‘de kontrastÖzbek Sovyet Ansiklopedisidestanları yaklaşık 1000 kelimeyle anlatıyor, önemlerini “kurtuluş mücadeleleri”, “kahramanlık eylemleri” ve “özverili kahramanların efsanevi savaş yetenekleri” olarak nitelendiriyor. [8] Destanları okuyan pek çok Orta Asyalı, destanlarda anlatılan daha kadim fatihlerin yerine Rus fatihlerin yerini alması muhtemeldir, bu nedenle Moskova’nın destanlara karşı tavrı düşmanca kalmıştır. Sovyet yetkilileri çeşitli destanların bir dizi baskısını yayınladı. Bunların çoğu “sterilize edildi”. Yayına hazırlanırken, eski yolları anlatan veya tarihsel kimliğin köklerini yansıtan tüm pasajlar metinden silinir. İlgili tüm tarihsel gerçekler çıkarılır ve bazı durumlarda Sovyet davasına sempati duyan yapay versiyonlarla değiştirilir. Bu “sanitizasyon “Orta Asya mirasının yeni neslin zihninde yeniden ortaya çıkmasına katkıda bulunabilecek tüm yönlerini ortadan kaldırmak için tasarlanmıştır. [9] Bununla birlikte, yeni destanlar, Rusları kesin olarak saldırgan rolüne attılar. Ölmez Kayalar (Immortal Cliffs ) bunlardan biridir.

Ölümsüz Cliffs

1981’de Mamadalı Mahmudov’un tarihi romanı Ölmez Kayalar Özbek edebiyat dergisi Shark Yıldız’da tefrika edildi . Yayınlanması, Köpekbalığı Yıldızı’nın editörlüğü de dahil olmak üzere Özbek edebiyat kurumundaki önemli değişikliklerle aynı zamana denk geldi . Bu değişiklikler, henüz bilinmeyen süreçlerin bir sonucu olabilir, ancak milliyetçi eğilimler sergileyen bir dizi çalışmanın yayınlanmasıyla sonuçlandı. [10] Ölümsüz Kayalıklar kesinlikle bu kategoriye giriyor. Aslında, tüm geleneksel yapısal ve tematik gerekliliklerle tamamlanmış bir destandır.

Ölümsüz Uçurumlar’ın basıldığı koşullar özel bir dikkat gerektiriyor. Monograf olarak yayımlanmak yerine Köpekbalığı Yıldızı’nda tefrika edildi . [11] Sadece 114 sayfa uzunluğunda, iki bölüme ayrılmış ve 1981 yılının Ekim ve Kasım aylarında (No. 9 ve 10) yayınlandı. Yazarı Mamadali Mahmudov 30’lu yaşlarında, bu 55.000 kelime “tarihi kurgu” nun tamamlanması yaklaşık dört yıl sürdü.

Ölümsüz Cliffs tarihsel yorumlanması üzerine Sovyet kurallar tanınmış ve ciddi kısıtlamalar altında yazılmıştır ve tüm gereksinimlerini yerine getirmek için gerekli olan “sosyalist gerçekçilik.” Bu nedenle, hem özü hem de biçimindeki mesajının geleneksel ve öngörülebilir olması beklenebilir. Ancak bunlardan başka bir şey değil. Her şeyden önce, Ölümsüz Kayalıkların gerçek anlamını çoğu Orta Asyalı gibi kavramak için geleneksel destan inşasını anlamak gerekir . İçinde, örneğin, daha önceki ve eski destanlardan gelen ince uyarlamalar çok iyi gizlenmiştir. Ölümsüz Cliffsüç aşamalı olarak ileri düzey derinlik, içerik ve anlayış düzeyinde okunmalıdır. Bir katı yerin üstünde ve iki yeraltı katı olan üç katlı bir binaya benzeyebilir. Görünür seviye, herkes tarafından görülebilen, hemen tanınan argümanları ve dersleri içerir. İlk alt düzey, yalnızca inisiye olanlar tarafından tanınabilen eski Türk destanlarından inşa edilmiştir. Bir tür gizli kasa olan ikinci alt kata yalnızca mecazi bir “tuzak kapısı” ile erişilebilir. Kasa, Mahmudov’un kendisine olduğu gibi yazmaya ilham veren atalarının ve amacı kasanın sırlarına kendi tavsiyesini eklemek olan Mahmudov’un “son iradesini ve vasiyetini” içerir.bir destanı babadan oğula devretme geleneğinde gelecek nesillere aktarılabilecek öğütler.

Romanın ilk görünür tabakası, başka yerlerde başkaları tarafından yeterince tartışılmıştır. [12] Ölümsüz Uçurumlar göz önüne alındığında birincil önem taşıyan diğer iki katman, özellikle Mahmudov’un ilham aldığı kaynaklar ve yönteminin sonuçlarıdır.

Ölümsüz Uçurumlar’ın temel konusu şu şekildedir: Bir kabilenin ortak liderleri olan Kunor ve Kunis, kabilelerini Cengiz Han’ın güçleri tarafından yok edilmekten kurtarmak için Türkistan’dan Cizzak dağlarına getiriyorlar. 1800’lerin sonlarında (hikayenin zamanı), kabile reislerinden birinin soyundan gelen Buranbek, Timur’un Zafernama’sı (“Zaferler”) gibi soyunun klasik eserlerini okuyarak büyür ve onların ruhu ile aşılanır . Babası ona klasik silah kullanma sanatı (yay ve ok, kılıç ve kalkan, mızrak), binicilik, doğa sevgisi ve kişinin kendi tarihine, mirasına ve insan ile çevresi arasındaki ilişkilere saygı duymasını öğretmekten sorumludur. Buranbek ayrıca babası ve akranlarının felsefi tartışmalarına da katılıyor.

21 yaşında, bir boğayla yaptığı kavgada yiğitliğini sergileme şansı kazanır. Kısa bir süre sonra sevgilisiyle evlenir, ancak aşiretinden hain Kahramanbek, evliliğini ve Buranbek’in geleceğini mahvetmeye çalışır. Buranbek bir kervanla Rusya’ya gidiyor ve orada biraz vakit geçiriyor. Daha sonra Buranbek, Rusların kendi bölgelerine ilerlemesini engellemek için Boribek ile birlikte çalışır. Buranbek, Jizzakh ovalarının gençlerini Ruslara direnmeleri için eğitiyor. Sonraki savaşta Rusların ilerlemesi durduruldu. Buranbek bir muzaffer olarak selamlanıyor(“Victor”), yerel kıskançlıklara neden olur. Kıskanç taraflar Buranbek’i kaçırır ve onu işkence yapacakları kuru bir dere yatağına götürür. Buranbek sonunda Boribek tarafından kurtarılır. Son sahnelerde Buranbek ve Boribek, geleceği olmasını istedikleri gibi tartışıyor. Gelecek nesillerin başlıca istekleri, tarihlerinin derslerini öğrenmek ve dolayısıyla özgürlüklerini korumak için (Buranbek ve Boribek) günlerinin olaylarını not etmeleridir.

Ölümsüz Uçurumlar’ın temel yapısı, diğer Orta Asya destanlarının yapısıyla, örneğin Alpamış’tan farklı değildir. Ölümsüz Uçurumlar’daki Buranbek, başarılı ve saygın bir babanın çocuğu olarak dünyaya geldi ve aslında destanlar hakkında bilgi sahibi olarak yetiştirildi. Buranbek, liderlik özelliklerini çeşitli şekillerde sergiliyor. Atalarının bilgeliğinden öğrenir, kendi mirasının büyük komutanlarının ve filozoflarının eserlerini okur, bir alp’e yakışan tüm haysiyetle tüm zorluklara göğüs gerer. Yol boyunca Buranbek, akrabasının ihanetine ve ortak düşmanın baskısına maruz kalır ve onlara karşı silahlanmak zorunda kalır.

Ancak Buranbek, zaman zaman bir alp’e atfedilen büyülü nitelikleri sergilememektedir. Bu, Mahmudov’un iki noktayı vurgulama yolu olabilir: Birincisi, bu tarih kurgu değil ve Rus tehdidi gerçek ve hayali değil; ve ikincisi, büyülü niteliklerin bir alp veya alp benzeri bir eylem için gerekli olmadığıdır.

Bazı hayali alplerin aksine, Buranbek sadece birkaç günlükken konuşmuyor, on dört yaşında askerlere liderlik etmiyor. Buranbek, alp benzeri özelliklerini sergilemeye ilk çağrıldığında zaten 21 yaşında. Birkaç yıl sonra, Çarlık ordularıyla yüzleşmek nihayet gerekli hale geldiğinde, Buranbek, sihirli bir silah veya tulpar (kanatlı at) kullanmak yerine, büyük Orta Asya komutanı Timur’un öğretilerinden ve deneyimlerinden ödünç alır. Rusları geri çekmeye zorlamak.

Olarak ölümsüz Cliffs , Mahmudov Alpamış genel yapısını kullanan ek olarak, en az dört kez eski Destanlarının motifleri uyum sağlar. Ödünç alınan motifler, Dede Korkut, Oğuz Kağan, Ergenekon ve Kariye Batır’ın merkezindeki temalardır . Yine başka destanlara, Kirk Ki z’e (Forty Maidens) doğrudan göndermeler de vardır ; hiçbir şey doğrudan uyarlanmamasına veya ondan alınmamasına rağmen.

Dede Korkut’tan Boğa Teması

Boğaç , Oğuz Kağan destanının kısmen yeniden inşası olduğuna inanılan Dede Korkut Kitabı’nın bir döngüsüdür . [13]

Dede Korkut’a göre bir erkek çocuk, yetişkin ismini kazanmak zorundadır ki bu ancak bir erkeklik yapmakla mümkündür. Bir Oğuz aşiretinin hükümdarı olan Dirse Han’ın oğlunun durumunda böyle bir şans hayatının erken dönemlerinde ortaya çıkar. Kendisini on beş yaşında Bayındır Han’ın sahibi olduğu kızgın bir boğayla karşı karşıya bulur: Boğa, onu yok etmek için ona saldırdı. Oğlan boğanın alnına acımasız bir yumruk attı ve boğa kıçının üzerinde kaymaya başladı. Yine geldi ve çocuğu suçladı. Oğlan yine alnına güçlü bir yumruk attı ama bu sefer yumruğunu boğanın alnına bastırdı ve arenanın sonuna doğru itti. Sonra birlikte mücadele ettiler. Çocuğun omuzları boğanın köpüğüyle kaplıydı. Ne çocuk ne de boğa zafer kazanabilirdi. Sonra çocuk, ‘insanlar onu tutmak için bir çatıya direk koydular. Neden burada durup bu yaratığın alnına destek veriyorum ‘ve kenara çekiliyorum. Boğa ayakları üzerinde duramadı ve baş aşağı yere yığıldı. Oğlan bıçağını çekti ve boğanın kafasını kesti.

Bu olaydan sonra, uygun törenle çocuğa Bogach (Bullman) adı verilir. [14]

In Ölümsüz Cliffs ve boğanın ve alp arasındaki karşılaşma Buranbek ilk erkekçe çaba o doğduğu kishlak (bir kabilenin kışlak) terörize bir boğa ile mücadele etmektir anlamında, benzer koşullar altında gerçekleşir. [15] O sırada Buranbek 21 yaşında ve gerçekçi bir şekilde yüzleşme için gerekli fiziksel güce sahip.

Bir kabilenin üyesine ait Immortal Cliffs’teki boğa çıldırır ve rastgele saldırmaya başlar. Buranbek, yaylakta (bir kabilenin yaz meraları) ve atına binerken kişlak’a dörtnala giderken bunu duyar. Boğa buranbek lekeleri: Buranbek, kıskanılacak bir beceriyle atından inmeyi başardı. Boğa bir kez daha inledi ve ona saldırdı. Buranbek hızla boğadan kurtuldu. Boğa önündeki dut ağacına koştu. Buranbek hızla boğayı tahmin etti ve değirmen taşının arkasına geçti. Boğa başını yüksek bir gürültüyle değirmen taşına çarptı … Boğa ürkütücü bir şekilde kükredi, tozu kaldırdı ve sanki gözlerinden alevler çıkıyormuş gibi Buranbek’e saldırdı. Reyhan (kişlaklı genç kız) korkuyla çığlık attı. Buranbek kenara çekildi ve yumruğuyla boğayı gözlerinin arasına vurdu. Daha sonra Reyhan’ın kendisine uzattığı baltayla boğanın başını kesti. [16]

Mahmudov, bu motifi Dede Korkut’tan neredeyse kelimesi kelimesine almış , ancak kaynağına itibar etmiyor. Bununla birlikte, Mahmudov’un okuyucuyu bu bağlantıyı kurmaya niyetli olduğuna dair çok az şüphe olabilir.

Ergenekon ve Oğuz Kağan’dan Kurt Motifi

Kurt, Ergenekon [17] destanlarında ve Oğuz Kağan’da önemli bir rol oynar . [18] Kurt motifi, Chora Batır’dan [19] uyarlamalarla birlikte , bilgili okurların dikkatini bağımsızlığı yeniden kazanan Destan Ölümsüz Kayalıklar’daki mecazi ” kapanma kapısı” aracılığıyla erişilebilen nihai mesajın konumuna yönlendirir . Mahmudov, ipuçlarını bolca serperek, Ölümsüz Uçurumların en derin seviyesine titizlikle gömdüğü “hazine” ye bu geçidi işaretlemek istiyor .

Ergenekon, Gök-Türkler için tenha bir vatan haline gelen bir vadinin adıdır. [20] Bu yerde, başka yerlerde yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan Gök-Türklerin kalıntıları çoğaldı ve gelişti. Destan Ergenekon’un bilinen iki varyantından birinde , bir dişi kurt, düşman tarafından sakat bırakılan Gök-Türk savaşçısını kurtararak Ergenekon’a götürür. Orada, ondan oğullar gebe bırakarak, bu oymağı yeniden doldururlar. Destanın ikinci versiyonuna göre, Gök-Türk hükümdarının iki oğlu ve eşleri, Tatarlar tarafından yenildikten sonra Ergenekon’a sığınır.

Her iki versiyonun sonucu benzerdir. Oymakların nüfusu o kadar büyür ki Ergenekon artık onu tutamaz. Nüfus ayrılmak istiyor ama kimse çıkış yolunu bilmiyor. Son olarak bir demirci, bu vadiyi çevreleyen dağların bir kısmının demir cevherinden oluştuğunu fark eder. Vadideki insanlar odun ve kömürü bu bölümün önüne yığarak burayı ateşe veriyor. Cevher eriyor ve Ergenekon’dan bir geçiş güvenlik altına alındı.

Bütün destan Oğuz Kağan , kendisini bir hükümdarın ve halkının istismarına adamıştır. 16 varyantın bir kısmı, Ergenekon bölümünü içermeyen “yol bulucu kurt” motifini içeriyor. Ayrıca kurdun, Gök-Türk aşiret konfederasyonunun tamga (mühür) ve gok-boru (mavi kurt), uran (savaş çığlığı, şifre) olduğu bilinmektedir . [21] Üstelik Gök-Türkler kurdun başını sancak ve sancaklarında sergilediler. [22]

In Ölümsüz Cliffs , kurt ve önemli anlamları vardır kishlak Kattabag dağlık konumu hem. Kurt motifi iki bağlamda ortaya çıkar. Birincisi, Kahramanbek adında bir fırsatçı kişlak üyesiyle bağlantılı olarak; ve ikincisi, eski bir özgürlük savaşçısı olan Boribek ile. [23] Kahramanbek’in daha sonra bir hain olduğu keşfedilirken , Boribek, yaklaşan Rus birlikleriyle savaşmak için Ölümsüz Kayalıklar’ın ana alpı Buranbek ile birlik olur.

Kahramanbek, aşiretlerden bir grupla keyifli bir gezide Akkaya’ya tırmanırken bir kurt yavrusuyla karşılaşır. Akkaya, kişlaklarının yakınındaki hakim dağdır; aynı zamanda kişlak Kattabağ’ın atalarının gömüldüğü yerdir. Kahramanbek, önce yavruyu öldürmeye hazırdır. Fikrini değiştirerek, ana kurdu açığa çekmeyi umarak yavruyu acı içinde haykırmaya zorlamaya çalışır, niyeti yavruyu olduğu kadar anneyi de öldürmektir. Kahramanbek’in yavruya verdiği acıya rağmen yavru ses çıkarmaz, yani annesine ihanet etmez. Yavrunun annesini cezbetme düşüncesinden vazgeçen Kahramanbek, öfkeyle yavrunun vücudunu yaralar, bacaklarını kırar, bir kulağını keser ve ölüme terk eder. Okuyucunun daha sonra keşfettiği gibi yavru, intikam peşinde koşan bir katil olmak için hayatta kalır. [24]

Mahmudov, kurt motifini kullanmasıyla en eski destana atıfta bulunuyor. Bir hain olan Kahramanbek, Mahmudov’un eski destanlara atıfta bulunmasıyla diğerlerinin yanı sıra bağımsızlık ve kutsallığı temsil eden ana kurdu öldürmeye çalışır. Bu yüzden mesajı karmaşık değildir: Aramızda bize, bu durumda Ruslara ihanet edecek olan hainlere karşı dikkatli olunmalıdır; büyük acılara ve ızdıraplara katlanmak zorunda kalabilirsiniz, ancak sonunda intikamcı olacaksınız.

Mahmudov’un komplosu gerçekten de bu yolu izliyor. Boribek, Ruslarla birkaç kez savaşmış, sadece Ruslarla işbirliği yapacak akrabaları tarafından ihanete uğramış bir özgürlük savaşçısı olan kıdemli bir Kazak. Yakındaki hükümdarlardan yardım istemişti; Bazıları gönülsüzce onu askerlerle donattı. Rusların Kattabag’a doğru yola çıktığı haberi geldiğinde, eski bağımsızlık savaşçısı Boribek, savunma hazırlamak için Buranbek’e katılır. Timur’dan önemli ölçüde ödünç aldığını iddia ettiği Buranbek’in önerdiği teknikleri kullanarak tüm genç ve yetenekli adamları gelecek mücadele için eğitiyorlar. Ruslara saldırıp onları geri çekilmeye zorluyorlar.

Bugün herhangi bir Orta Asyalı’nın, Mahmudov’un açık bir şekilde – bazılarının açıkça söyleyebileceği gibi – denediği şeyi gözden kaçırabileceğini hayal etmek zor. Çoğu, kurdu olduğu gibi çabucak tanıyacaktır: uzak geçmişe bakmaya, yakın geçmişi ve dolaylı olarak bugünü ve geleceği yorumlamaya yönelik gizlenmemiş bir davet (belki Ruslar hariç). Mahmudov okuyucularının Ölümsüz Kayalıkları ele geçirmesini isteyebilir veya istemeyebilirkendi başına bir destan olarak eleştirmeden. Açıkça onları bir destan gibi okumaya niyetlenir, araç kendi mesajını iletir ve hikayeye yalnızca davet edilenlerin kavrayabileceği veya daha uygun bir şekilde hissedebileceği bir anlam katmanı bahşeder. Mahmudov, Orta Asyalıları aralarında Ruslara ihanet edecek olan Kahramanbeklerden sakınmaları için uyarıyor mu? Eğer öyleyse, kimin kaybedeceği ve kimin kazanacağı, işkencecinin kimin ve kurtun kim olacağı konusunda hiçbir şüphe bırakmaz.

Yerin Önemi: Orta Asya Türk Birliği

Mahmudov, Kattabağ sakinlerinin, Cengiz Han ordularından kaçan [25] Türkistan’dan geldiğini belirtir. İlk önce buraya yerleştiler ve bir gün asıl evlerine dönmeyi umdular. Atalar başlangıçta Kunor ve Kunis’in ortak liderliği altında iki büyük aile etrafında örgütlenmişlerdi. [26] Burada, Mahmudov’un Ölümsüz Uçurumlar’daki iki lider seçiminde daha önceki bir destana bir gönderme var . Alpamış Kungratları, eylemlerinde Kunor ve Kunis’e çarpıcı bir şekilde benzeyen Baybora ve Baysarı olarak bilinen iki önemli koya sahiptir.

Mahmudov, Kattabağ sakinlerini tarihi Türk topraklarına bağlamaya çalışıyor ve Orta Asyalı okurlarını Türk geçmişlerine yönlendiriyor: Türk kabilelerinin, Orhun tabletlerinin, Kultigin anıtlarının sürekli göç rotaları. Buranbek, Türk birliğinin İslam’ın Orta Asya’ya gelişinden önce olduğuna dikkat çekiyor. İslam ümmeti hem yabancı (Arap) kavramı hem de Türk halklarına geç gelen bir kavramdır. Ulusal kimliğin canlılığını yok etti. Ruslarla defalarca savaşan Boribek, Ruslara karşı askeri mücadeleyi sürdürmek için Buranbek ile bir araya geldiğinde bu temayı bir kez daha görüyoruz. Bunu Timur’dan ödünç alınan savaş tekniklerini kullanarak yapmayı kabul ediyorlar. [27] Timur bir Barlas Türkü ve Müslümandı, ancak biri dine karşı nispeten tarafsız kaldı ve ulemanın çabalarına rağmen,imparatorluğunda birliğin temeli olarak İslam’ı kullanmadı.

Orta Asya Türk birliği kavramı, Ölümsüz Kayalıklar’daki en güçlü motiflerden biridir . Mahmudov’un Orta Asya Türk birliği ile ne kastettiği ya da neyi kastetmediği açıkça anlaşılmalıdır. Onun birlik vizyonu, Avrupalılar tarafından 19. ve 20. yüzyılın başlarındaki güç dengesi mücadelelerinde Avrupa hedeflerine hizmet etmek için tasarlanan pan-Türkizm [28] ile bağlantısız görünmektedir.

Bu doktrin ilk kez 1865’te Macar Oryantalist Arminius Vambery [29] tarafından ifade edilmiş ve Ziya Gökalp’in “pan-Türkizm idealini teşvik etmek için” yazdığı Leon Cahun tarafından yazılan 1896 monografisinde daha da ivme kazanmıştır. [30]

İkinci olarak, Mahmudov’un vizyonu dünya fethi veya başka herhangi bir insanın (örneğin Tacikler) yıkılması, boyun eğdirilmesi veya asimile edilmesi için büyük bir tasarım değildir. Aksine Mahmudov, en son işgalci olan Ruslara karşı Orta Asya birliğine yönelik bir çağrıdır.

Hikayenin farklı noktalarında Mahmudov, kapsayıcı Orta Asya Türk birliği kavramı ile ilgili çeşitli temalara değinir. Örneğin:

Orta Asya’daki çeşitli kabilelerin ortak soyları, yani Kazak, Kırgız, Özbek ve onların eşsiz ve özel kültürel mirası; [31]
böyle bir birliğe karşı hareket eden (ve hala hareket eden) hainlerin varlığı; [32]
Türklerin ortak düşmanları: geçmişte Araplar ve Moğollar, Ölümsüz Kayalıklar zamanında Ruslar ; [33]
Türk birliğinin gerçekleşmesi için atılması gereken adımlar; [34]
İslam’ın Orta Asya Türk birliği duygusunu bulandırmasına izin veren Türk kökenli halkların yaşadıkları zorluklar; [35]