Nanga Parbat`da Ölüm

Dünyanin en ünlü dağcisini Reinhold Messner i geçmisi takip ediyor. 1970 de efsanevi Nanga Parbat çıkışında kardeşi Günther ölmüştü. Şimdi üç dağcı arkadaşı sessizliklerine son verip ona karsi agir suclamalarda bulunuyorlar.

Kardesinin ölümünden oda sorumlu mu?

Emil Bobi (Profil)

Münihli Baron Max Engelhard von Kienlin her zaman arkadaslik ve dag arkadasligi arasinda kesin bir cizgi cizerdi. Ama 70 ler onu güney Tirol`lu Reinhold Messner `le birbirine bagliyordu. Nanga Parbat cikisi elemanlari olarak brlikte dagcilik tarihi yazdilar. O zamanlar 25 yasinda olan Reinhold Messner ve 2 yas kucuk kardesi Günther ilk insanlar olarak birlikte Rupal tarafindan nerdeyse 5000m.lik dunyanin en yuksek duvarini gecip 8126 m. deki zirveye ulasmayi basarmislardi. (Reinhold Messner dagi Rupal tarafindan cikip karsi tarafa Diamir tarafindan inerek dagi asmisti. ) Günther Messner bu cikisda hayatini kaybetti. Reinhold Messner ve Max von Kienlin in karisi Uschi daha o yil birbirlerine asik olup hatta evlendiklerinde Max ve Reinhold un arasindaki arkadaslik bitmisti. Dagcilik arkadasligi ise 32 yil daha sürecekti.
Ama simdi onunda sonu geldi. Max Engelhar t von Kienlin özel olarak Profil icin 20 sayfalik bir dosya hazirladi. Iceriginin ekspedisyonun fotografcisi Jurgen Wingler ve dag filmcisi Bernhard Baur tarafindan da Profil e onaylanan dosyada Kienlin , Reinhold Messner karsi cok agir suclamalarda bulunuyor. ” Reinhold kardesinin olumu hakkinda sürekli yalis aciklamalarda bulunuyor gercekte ise bu trajedide onunda sucu var” , bu yazida Kienlin ” 30 yil sustum bunu sonsuza kadar da yapabilirdim ama Reinhold Messner bizi hepimizi hatta ölüleribile. Bu skandal icin Reinhold Messner yeni cikan iki yeni kitabi sebeb ( Ciplak dag ) Nanga hikayesi Messner in agzindan anlatiliyor bu kitapta. Ve su anda alman haber dergisi Spiegel` in en cok satan kitaplar arsinda 15 inci sirada yer aliyor. Ikinci kitap ise Karl Maria Herrligkoffer in 10 uncu olum yildönümü icin yazilmis bir biografi. Messner in yaninda bu eksedisyona katilmayan Münihli dag tarihcisi Horst Höfler de yazar olarak gösteriliyor . Kitapta sürekli bir Kronolog ortaya cikiyor ve bir takim ip uclari verip sorular one suruyor. Hatta kitabin sonuna dogru ekibin diger elemanlarini acil duruma giren Messner kardesler`e yardim etmedikleri icin sucluyor. Kronolog soruyor: “Ekspedisyon grubundana bir kac adam bir araya gelip nicin arama grubu olusturup Mazeno gecidi uzerinden Diamir yonune dogru gitmediler”. Von Kienlin, Winkler ve Baur bu cümle yüzünden kendilerine yardim etmedikleri icin haksiz yere suclandiklarini söylüyorlar ve ilk defa sessizliklerini bozuyorlar.

Günther Messner in ölüm sebebi daha o zamanlar grubu Messner in birbirini tutmayan aciklamalari yüzünden grubu ikiye bolmustu. Tartismalara hakaret lere ve suclamalara sebeb olmustu. Grubta hemen herkes tarafindan insani yetersizligi yuzunden cok yogun elistirilen Ekspedisyon yoneticisi Herrlig koffer herkese bir anlasma imzalatmisti. Bu anlasmaya göre bu ekspedisyon ile ilgili bilgileri kamuoyuna sunma hakkini bir tek ona veriliyordu. Messner le kanli bicakli olan Herrligkoffer daha yetmislerde bir brifingde Messner` in kardesini kendi dagcik hirsina kurban ettigini soylemisti. Ekspedisyondan bir yil sonra 1971 yilinda Messner anlasma imzalamis olmasina ragmen kendi acisindan hayatimin ” En buyuk faciasi” dedigi olayla birlikte Kirmizi Fisek isimli kitabini cikarmisti. Hemen ardindan kitap yasaklandi ve dagcilik tarihinin güzide bölümü böylece unutulmaya terk edildi. Sadece ekiptekilerin kamuoyuna bir seyler anlatmalarinin disinda hepsi birbirinden uzaklasmisti. Ayrica bir cogu da kisa bir süre sonra olmuslerdi.

Günther Messner in ölümü böylece objektif olarak aciklamadan kalmis oldu. Reinhold Messner Nanga Parbat travmasinin izlerini uzerinde tasiyarak ve kizgin olarak dunyanin tek dag pop starligina yükseldi. Basarilari sayisiz karstlari tarafindan bile hala mucize olarak kabul ediliyor.

Max von Kienlin, Messner in bir cok söylediginin birbirini tutmamayan fikirlerini listeleyerek hatta R einhold Messner le birlikte kamuoyuna uyabilecek bir hikaye Günther in olumu ile ilgili bir hikaye yarattiklarini soyluyor. Ona gore Reinhold Messner tum tirmanis ekibinden gizleyerek planli bir sekilde Nanga Parbat `i rekor hirsiyla asmayi planliyordu. Agir yükseklik hastaligina yakalanan Günther Messner devam edemiyordu. Cok buyuk ihtimalle zirveden sonra olmus hatta olu bir sekilde orada terkedilmisti. Aksi takdirde Reinhold Messner gecisi durdurmasi gerekiyordu. Reinhold Messner ise bu gecisin planli olmadigini caresizlikten denendigini cok yipranmis Günther Messner in geri donus yolunu beceremiyecegini soyluyordu. Günther Diamir ovasina karsi taraftaki neredeyse ulasmisken bir buz cigi altinda kalmisti. Haziran in son gunlerinde Pakistan in cok uzerinde neler oldugunu sacece Reinhold Messner biliyor.” Gecmisin izlenimlerine ve bugunun hatiralarina gelince cok dikkatli olmak gerekir: bu tur ekstrem sartlarda bilinc katmanlari birbirine karisir ve Ben algilamasi degisir”. Bunu sadece Messner ifade etmiyor. Kisilikler bolunur Yasanan gerceklikte gercegin payi cok zor test edilebilinir cunku her an halisunasyonlar ortaya cikabililir. Ornegin Messner inis sirasinda gorme alaninin biraz disinda ucuncu bir kisinin varliginin hssettigini ucuncu bir kisiyi yasadigini soyluyor. Felix Kuen Messner kardeslerden bir gun sonra zirveye ciktiginda ¬” japonlar geliyor , zirveden yuzlerce adamcik etrafa yayiliyor” diye bagirir. Messner bugun Profil e ( hatiralar hepimizi yaniltiyor demekte ama gercek Günther Messner in kaybolmus olmasi. O Nanga Parbat` da bir yerlerde oldu. Gercek degisik kisilerin cok farkli aciklamalarda bulunmasi boyle bir durum dunyanin her yerinde yasal bir takim sorousturmalar sebeb olur bu durumda simdiye kadar boyle bir sey olmadi.

Reinhold Messner kardesini severdi . Ciplak dag kitabinin her sayfasinda bunu hissetmek mumkun. Cocukluklarinin ilk donemlerinde birbirine cok ozel bir yakinliklari yoktu. Reinhold Messner bir gun eve gelip kardesinin kopek kulubesinde babasi tarfinda yürüyemiyecek hale gelene kadar kirbaclanmis olarak buldugunda aralarinda yeminli bir ortaklik dogdu. O andan itibaren birlikte daglara gitmek, dunyayi dolasmak en buyuk hedefleri olmustu, olabildigince de bu babadan uzaklasmak istiyorlardi. Reinhold Messner daha ozamanlar alisilmisin disindakini becerebilen biri olarak taniniyordu. ) sonbaharinda Karl Maria Herrligkoffer tarafindan Nanga Parbat ekspedisyonuna davet edildi. ” Almanlarin Kader Dagi ” dedikleri Nangada bir cogu haytini kaybetti. Ayni sekilde Herrligkoffer` inde uvey kardesi burada olmustu. Onun sürekli olarak buraya geri donmesinin acikmasi olarak bu gosteriliyor. Ekipden birinin eksilmesi ile Reinhold Messner kardesini bu gruba alinmasini sagladi. Ama bu ekip zaten parcalanacak gibi görünüyor. 1970 mayisinin basinda ekspedisyon Nanga Parbat` a gelmisti bile. Ana kamp ve 5 istasyon kurulmus, kritik yerler iplerle emniyetli hale getirilmisti. Fakat hava onlarin yaninda degildi. Daha haziran sonu gokyuzunde yaklasan Muson lari haber veren siyah bulut kumecikleri gorunuyordu. Buda cok acik olarak tirmanis sezonunun sonunu haber veriyordu.

Son bir denemeye karar verildi. Ravalpindi` den gelecek hava raporu iyi olursa ekip bir sonraki gun cikisa baslayacakti. Havanin kotu oldugunu haber alirlarsa aralarinda saglik durumu en yiyi olan Reinhold 27 Haziran Cumatresi gunu zirveye hizli bir cikis deneyecvekti. O, kardesi Günther ve kameraman Berthard Baur besinci kamptalardi( 7350m) dikey bir buz duvarinda acilmis acil durum kampinda cucuk bir cadirda kaliyorlardi. Asagidakilerle telsiz kontagi mumkun olmadigi icin aralarinda yaptiklarianlasmaya goreHerrligkoffer hava durumunu ana kampan isaret fisegi araciligi ile iletecekti. Kirmizi fisek yaklasan kotu havanin habercisi olacak ve Reinhold Messner in yalniz cikisini haber verecekti. Mavi fisek iyi havayi bildirecek ve ekip birlikte zirveyi deneyecekti. Havanin iyi olmasina ragmen kirmizi bir fisek atildi. Bunun nicin boyle oldugu bugune kadar aciklanamadi.

27 haziran 1970 saat 2:30;

Reinhold Messner eksi kirk derecede cadirdan surunerek cikar ve yola koyulur. Ipsiz sirtcantasiz ve erzaksiz.

Bir sure sonra diger leri uyanir ve emniyet almaya baslarlar. Onlerindeki ip salatasi Günther`i cileden cikarir herseyi firlatir ve Reinhold ` un arkasindan tirmanmaya baslar ayni sekilde cantasiz, ipsiz ve erzaksiz olarak.

Bu cok acik tum planlamanin disinda bir seydi. Gerhard Baur tirmanmaz ve bekler ” bu gun geriye donup hatirladiginda. Icimden bir ses bana hayir diyordu” der

Sabah saatlerine dogru Günther , Reinhold `a yetisisr ve birlikte tirmanirlar. Saat bese dogru buyuk an:” aniden butun merak silindi” Ciplak dag kitabinda boyle yazar.Nanga Parbat `da Zirvede toz kar uzerindeyim.” Bu noktadan itibaren tanimalamalar farklilasiyor. Reinhold Messner, Gunther in zirvede oldukca bitkin oldugunu ama henuz yukseklik hastaligina yakalanmadigini soyluyor. geri tirmanmak yerine Diamir tarafina inis fikrinin Günther den geldigini , zirvenin hemen altinin rotanin cok dik olmadigini soyluyor Reinhold ve buna karsilik bir talkim karsi fikirler one sürdugunu soyluyor.

Reinhold Messner`in ifadesine gore saat 18 e dogru kardesler Diamir yonunda acil bivak yapabilecek bir yere ulasmak icin bir saat iniyorlar. O gece Gunter in olume karsi mucadelesi basliyor sirtcantasiz, yiyeceksiz ekstrem oksijeni az hava ve eksi elli derecede agir yukseklik hastaligina yakalanip kendinden gecmeye basliyor. Reinhold Messner bir sonraki sabah bivak yerinden dagin tepesine cikip Rupal catlagina dogru gidiyor ve orada uc saat yardim icin bagiriyor. Tekrar tekar Günther` e geri donuyor. Gunther hareket edemeyecek halde fakat bilinci yerinde soylenenleri anliyor.Reinhold Messner in sakinlesririci sozlerini dinliyor. Messner yardimin gorunmedigini soyluyor. Sonra bir anda Reinhold sesler duyuyor. Felix Kuen (1970 yilinda oldu )ve Peter Scholz ( 1972 de) Onlar planlanan cikislarini sürdürüyorlar. Kisa bir sure icin birbirlerini duyabiliyorlar Reinhold Messner kardesi icin yardim istiyor yanlarinda ip olup olmadigini soruyor . Siddetli ruzgar anlasmalarini guclestiriyor. O anda gecen konusma,ekip icinde anlasilamayan cok yaniltici bir sey olarak kabul ediliyor. Kuen Bagiriyor: Hersey yolunda mi? Messner evap veriyor; Evet her sey yolunda . Hem messner hem Kuen bunu ayni sekilde anlatiyor. Messner daha sonra bunu bu sekilde kastetmedigini yaziyor. ” dagda hastalik göreceli birseydir” diyor.

Kuen ve Scholz zirveye tirmanmaya devam ediyor. Reinhol kardesi ile yine yalniz kaliyor. O anda caresizlikten yeni bir caresizlige bunu ifade eden baska bir karar aliniyor. Diger yonden inmek. Ikisinden tamamen yabanci oldugu bir duvardan olaki becerebilirlerse dagin eteklerinde tek bir insanin rastlanilamayacagi bir yone dogru.

Reinhold Messner kardesinin yavas yavas onu takip edereken onun dogru rotayi bulmaya calistigini söylüyor. Bitki ortüsü sinirina kadar neredeyse geliyorlar ama biraz oncesinde Günther düser ve geride kaldigi icin görüs ve ses kontagi kesilir. Reinhold asagida bekler ve nihayet ulastigi kaynaktan deli gibi su iciyor. Ama Günther beklemeye ragmen gelmez. Reinhold tamamen bitkin bir sekilde esi bulunmaz mucadele sonrasinda donmus siyah tahtalasmis ayak parmaklari ile olümü yasiyor. Iki gun süren bekleme ve caresiz arayislarin sonunda kardesinin ölmüs olduguna kanaat getiriyor. Bugunki tahminlerine göre onun oldugu yerin biraz asagisinda bir buz cigi altinda kalarak öldügünü zannediyor. Messner grubun diger elemanlariyla Gilgit sehrinde yeniden bulustugunda ¬ diger arkadaslarinin ortak hatirlamalarina göre Messner sürekli bagiriyordu.

Günther nerede, Günther neredeŠ.

Bu olaylardan sonraki ilk gunlerde ve haftalarda Max von Kienlin cok derin depresyon geciren arkadasi ile birlikte kaliyor. Von Kienlin : ” sadece onun yaninda olmak istedim Günther artik yasamiyordu. Hic degilse onun hayatini kurtarmak istedim. Ve olaya onun bakisini kosulsuz kabul ettim ve etrafa da oyle yaydim. ” Kienlin e göre Messner sürekli birbirini tutmayan ifadelerde bulunuyor. Kienlin Reinhold un acisini anladigi icin ortalama bir hikaye hazirliyor.: “gercegin biraz degistirilmesine dair konusulmayan bir anlasma olustu aramizda”

Messner le bu konuyu aci acik konusmaya calismisti. Bunun karsiligi gozyaslari ve sessizlikti.

Von Kienlin ve digerleri 32 yil boyunca sustular ama simdi ” kronolog” tarafindan provoke edildikleri icin durumu tersine cevirmeye calisiyorlar. Von Kienlin e göre Messner tarafindan tutarsiz bulunan ifadeler soyle siralaniyor.

 Reinhold Messner anakamptan itibaren Diamir tarafina gecisten buyuk bir hayranlikla bahsedip. Bunu tirmanis oncesi planliyor. Messner harita yetersizliginden sikayet ediyor bunu Baur ve Winkler de onayliyor. Von Kienlin :” Dagi asma k o donemler henuz cok yeni bir disiplindi ama Messner rekor kirabilmek icin engellenemeyecek bir baski altindaydi.
 Messner nicin bivakta kalinan geceden sonra Felix Kuen le ses kontagi kurdugunda neden hersey yolunda diyor.
 Von Kienlin: Messner nicin kardesinin hasta oldugunu soylemiyor. Üc saat yardim icin bagirdigi sirada ayni sekilde neden ip istemiyor. Burada hastalik görecelidir ifadesi nedemek oluyor.
 Eger Messner asagida kardesinden görüs ve ses kontagini kaybedecek kadar ayrildiysa eger bu Messner gibi cok tecrubeli dagcinin yaptigi gucten dusten bir arkadasina yapilan yanlis bir davranis. Aslinda olay boyle olmamis olmasi gerekiyor.
 Grupla yeniden bulustugunda Günther nerede diye bagiriyor Kienlin e gore bunu kendisinin cok daha iyi bilmesi gerekmiyor mu?

Kierlin`in ifadesine göre Ekspedisyon yoneticisi Herrligkofferin anlatimlarindan , Günther in daha zirvenin altinda bivak yapmadan once oldugu anlasiliyor. Herrligkoffer bundan yuzde yuz emin oldugunu ifade ediyor.
Bu da Reinhold un kardesine nasilsa yardim edemiyecegini dusunup onu orada birakmasi anlamina geliyor. Kardesi olmüs ipsiz geri donus tehlikeli, 8000 m. yi asarak neden olumsuzlugu zorlamasin.? Boylece insanlik tarihinde ilk defa yasanan bir tirmanis gerceklesiyor.

Yanliz bu kurguya ¬uymayan sey Messner in hersey yolunda diye bagirmasi. Diger bir kurgu da Günther in zirvede daha yasadigi, orada kaldigi Reinhold un yalniz basina gecise devam etmesi. Cunku guzel hava planina uyan cikisin baslamis oldugunu ve yardimin yaklastigini dusundugu icin, boyle oluncada Günther iple kampa indirilebilinirdi. Günther buna inanip Reinhold un devam etmesini, durmamasi gerektigini, nasilsa kurtarilacagini soylemis olabilir. Neden uzun suredir kurdugu hayali gerceklestirmesin.
Messner, Kienlin e gore kardesinin olumunu hic bir zaman atlatamadi. Hangi derecede olursa olsun suculuk duygusu nu uzerinden atmaya calisti.Sebebli yada sebebsiz . Simdide cok acik sekilde ve utanmadan eski dag arkadaslarini tekmeleyerek bunu asmaya calisiyor.

Messner Profil e yaptigi röpörtaj da kitabnda Kronolog un kendisi olmadigini kendisinin sadece giris yazisini yazdigini soyluyor. Aradan 30 yil gectigini ve sorumlulugu tek basina ustlendigini soyluyor.

Kienlin e gore ise Kronolog Reinhold dan baskasi olamaz. Birlikte yazdigi yazar bu ekspedisyona katilmamisti cunku.

( Ayrica yazida Messner ve Kienlin le yapilmis söylesiler de var fakat ben ilginc olan bir iki noktayi ceviriyorum.)

Profil: Ozamanlar cok yakin olan arkadasiniz Reinhold Messner karinizla buyuk bir ask yasayip bir sure sonra da onunla evlendi. Acaba intikam almaya mi calisiyorsunuz?

Von Kienlin; 31 yil once cok kizgindim boyle bir sey yasndigi icin ilk iki uc yil benim icin cok zorlu gecti cunku cocuklarda ben de kalmislardi. Bir seyler yapmak isteseydim ozaman lar yapardim. Ayrica ona tesekkur borcluyum. Cunku 27 yildir cok mutlu bir evliligim var. Reinhold a karsi da ayrica kisisel bir kin duymuyorum.

Profil: Eger Messner in obur taraftan inmeyi dusundugunu biliyorsaniz, neden mudahale etmediniz.

Von Kienlin: Oradaki kosullari bilenler boyle bir soruya sadece kafasini sallar. Bir suru sey dusunuldu fakat Ekspedisyon yoneticisi Herrligkoffer Pakistanli yardimci subay in kararlarini etkilemek mumkun degildi. Diger tarafa olan uzaklikyaklasik 120 km uzakliktaydi. ( burada dagin etrafinin dolasilmasindan bahsediliyor)Bu ayni zamanda bir zamanlama problemiydi de. Günther oldugunde biz hepimiz daha duvardaydik. Ayrica perisan ekiple boyle bir kurtarma nasil yapilabilirdi.

Profil: Jiplerle tabiki

Von Kienlin : Ana kampa bir yol bile yoktu sayrica yollar yer yer kullanilamiyacak haldeydi. Boyle bir sey gunler surebilirdi.

Profil: Kampda ikisinin de öldügunden emindiniz?

Von Kienlin: Bu en inanilacak seydi. Ama bildigim kadariyla Herrligkoffer yapilacak herseyi denedi. Telsizle ilgili makamlari bilgilendirdi. Kondisyonu yüksek arayicilarda yollandi.

Profil: Ama ekip donus yoluna cikmisti?

Von Kienlin: Hayir gunler sonra yola cikildi. Herseyimizi duvarda birakmak zorunda kaldik. Yapabilecegimiz herseyi yaptik. Ekspedisyona katilan biri olarak yoneticinin ve ilgli makamlarin soyledigine uymak zorundasiniz.

Profil: Messner in anlatimlarina ne zamandan beri inanmamaya basladiniz ve olayin cok farkli gelistigine ne zamandan beri emin oldunuz.

Von Kienlin: Ilk gunden itibaren bunun Reinhold un anlatimindan daha problemli bir olay oldugunun hepimiz farkindaydik. Ses kontagi falan matiga uymayan bir sur sey vardi. Herrligkoffer de hipotezleri kafasindan uydurmadi. Ilk olarak tanrim zavalli Reinhold diye dusunduk. Cok acinacak sekilde geri donup kollarima kendini birakarak Günther nerede diye bagirmaya basladi. Günther in olmus oldugu gercegi beni hic degilse Reinhold u kurtarmaya itti. Her türlü farkli aciklama ona cok zarar verirdi. Ozellikle de ailesinde.

Profil :Siz hangi teze daha cok inaniyorsunuz?

Kienlin: Ben yuzde elli her iki tezede inaniyorum. Günther zirveden sonra bivak yapildigi gece öldü yada zirvede yasarken terk edildi.

Profil: Siz yukarida birseyler oldugunun farkindaydiniz ama.

Kienlin: Evet ama boyle bir sey Reinhold un o anki saglik ve ruh hali yuzunden ifade edilebilinir bir sey degildi. Baska kurgulara yer yoktu. Hepimiz boyle bir seyi atlatan birini suclamanin anlami olmadigini dusunuyorduk.O yukseklikte farkli etkilenimlerde olmus herkes bunu cok iyi anlayacaktir.

Profil: Peki Messner neden arkadaslarini elestiriyor?

Kienlin: Kötü bir niyeti oldugunu sanmiyorum. Digerleri sadece onun icin bir sey ifade etmiyor. Yillar boyu kendini koruma ic gudusu artarak gelisti ve simdi boyle ortaya cikiyor. Ayrica su anda kendisi de buna inaniyor olabilir. Bastirmalarini simdi kendisi inanircasina yasiyor.

Röpörtaj: Emil Bobi